Vlinderstruik

De Vlinderstruik is een bladverliezende struik die van nature voorkomt in China. Rond 1900 is de soort in Europa geïntroduceerd als sierplant. De soort heeft een voorkeur voor droge, stenige plaatsen zoals braakliggende en verlaten gebieden. Snelle rijping, grote aantallen door de wind verspreide zaden en een hoge kiemkracht dragen sterk bij aan de uitbreiding van het verspreidingsgebied.

Hoe herken ik Vlinderstruik?

Vlinderstruik (Buddleja davidii Franch.) is een meerstammige, bladverliezende struik die 2 tot 3 meter hoog kan worden. De takken zijn kantig en donzig. De tegenoverstaande bladeren zijn langwerpig met een donkergroene bovenkant en een witviltige onderkant. De plant bloeit in de zomer met paarse of witte bloemen in dichte, langwerpige pluimen die 20 tot 30 cm lang kunnen worden. De bloemen zijn sterk geurend en produceren grote hoeveelheden nectar waar veel vlinders op af komen. Vruchten zijn kleine doosvruchten die bij rijpheid in tweeën splijten en met de wind worden verspreid.

Klik op de afbeeldingen om ze te vergroten.

Herkomst – Waar komt Vlinderstruik vandaan?

Er komen ongeveer 100 soorten Buddleja in de natuur voor. In Nederland en België wordt hoofdzakelijk de soort B. davidii, inclusief de vele cultivars, aangeboden en aangeplant. Deze vlinderstruik komt van nature voor in centraal en zuidwest China en groeit daar in bergdalen en op berghellingen tot 3500 m. De plant is eind negentiende eeuw als sierplant naar Europa gehaald en hier veel gekweekt.

Vlinderstruik is populair als tuinplant vanwege de grote bloeiwijzen die zeer veel vlinders aantrekken. In Nederland is vlinderstruik in de veertiger jaren verwilderd en vooral vanaf 1980 heeft de soort zich langs spoorwegen en in stedelijk gebied sterk uitgebreid. De soort is in West- en Midden-Europa verrassend snel ingeburgerd.

Verspreiding – Waar komt Vlinderstruik voor?

Vlinderstruik groeit als pionier op droge, stenige plaatsen zoals holten in oude muren (o.a. kademuren en verwaarloosde gebouwen), tussen trottoirtegels langs gevels, op spoorwegterreinen en in spoorbermen, duingebieden, en braakliggende grond met veel puin. Vlinderstruik komt ook voor in bosranden en houtwallen. Doordat de zaden zich met de wind verspreiden, kan de plant zich gemakkelijk vestigen in allerlei spleten en kieren van muren. Op braakliggende terreinen kan vlinderstruik in korte tijd uitgebreide struwelen vormen. Vlinderstruik is een warmteminnende soort die profiteert van het warmere microklimaat in stedelijk gebied. In meer natuurlijke terreinen heeft de plant meer moeite zich te handhaven, waarschijnlijk door de gevoeligheid voor strenge vorst.

Verspreidingskaart vlinderstruik
Verspreidingskaart vlinderstruik

Risico’s - Wat zijn de problemen?

Het is zeer waarschijnlijk dat vlinderstruik zich verder zal verspreiden met name in oostelijk Europa. De belangrijkste drijvende kracht hierachter is de tuinbouwsector. Verschillende van de bekende cultivars van vlinderstruik vertonen invasief gedrag. Snelle rijping, miljoenen door de wind verspreide zaden en een hoge kiemkracht dragen sterk bij aan de uitbreiding van het verspreidingsgebied.

Vlinderstruik kiemt gemakkelijk op vochtige muren. Eenmaal gevestigd op een muur kunnen de dikke wortels scheuren in de muur veroorzaken. In duingebieden kan de plant een bedreiging vormen voor inheemse plantensoorten.

Preventie - Hoe voorkom je verdere verspreiding?

Preventie is de meest kosteneffectieve aanpak van invasieve exoten. Dat wil zeggen dat zoveel mogelijk moet worden voorkomen dat planten zich kunnen vestigen in de natuur en zich verder verspreiden. Vlinderstruik is erg populaire tuinplant vanwege het lage onderhoud, het lange bloeiseizoen, de kleurrijke en geurige bloemen en de aantrekkelijkheid voor vlinders. De soort koloniseert gemakkelijk verstoorde en/of verlaten gebieden, waardoor deze juist aantrekkelijker worden voor het publiek. Dit alles maakt het lastig om preventieve maatregelen te treffen zoals het voorkomen van zaadvorming of het volledig verwijderen van de struiken.

Vanwege de strenge regelgeving op het gebied van invasieve exoten is men in de Verenigde Staten begonnen met veredelen om steriele hybriden te ontwikkelen. Tegenwoordig zijn er cultivars beschikbaar die wel vlinders aantrekken maar zich nauwelijks uitzaaien, zoals Buddleja ‘Argus White’ en ‘Argus Velvet’.

Waarnemingen van verwilderde vlinderstruiken kunnen worden doorgegeven via de NOVA-app of Waarneming.nl.

Beheersing en bestrijding – Welke methoden zijn er?

Vlinderstruik kan door zijn verschijningsvorm en uitbundige bloei verstoorde en braakliggende locaties in stedelijk gebied een aantrekkelijker beeld geven. Om die reden wordt de plant over het algemeen alleen bestreden op plaatsen waar schade kan ontstaan aan gebouwen of infrastructuur. Jonge vlinderstruikplanten kunnen makkelijk worden uitgetrokken, grotere planten kunnen worden uitgegraven. Ook het wortelstelsel moet zorgvuldig worden verwijderd om hergroei te voorkomen. Terugsnoeien alleen is niet effectief, de planten lopen snel weer uit.

Wet & Regelgeving - Welke regels en protocollen zijn van toepassing?

Vlinderstruik (Buddleja davidii Franch.) staat niet op de Unie-lijst van zorgwekkende invasieve uitheemse soorten. Dit betekent dat er geen wettelijke plicht is om de soort te bestrijden. Dit neemt niet weg dat sommige terreinbeheerders al wel bezig zijn met het nemen van maatregelen om schade en overlast zoveel mogelijk te beperken.

Waar vind ik meer informatie?

Meer publicaties over Vlinderstruik

Leadfoto: Fernando Losada Rodríguez Wikimedia Commons, 2022

Gepubliceerd 25 juni 2024